چالش درباره‌ی موزه‌ای از فرهنگ ایران در ارمنستان

"مارکو گریگوریان"، نه‌تنها هنرمند ارمنستان و ایران، بلکه فرزند هنر معاصر جهان است؛ بزرگداشت و حفظ میراث او حق تمامی کسانی است که جایگاه بلند هنرش را درک کرده‌اند. می‌دانیم، پس از درگذشت این هنرمند، آثار آفرینشی او و آن‌چه در سراسر عمرش گردآورده، به قصد برپاکردن موزه‌ای به ایروان منتقل شده بود، متأسفانه هنوز سامانی نیافته و حالتی بلاتکلیف دارند. ما دوستان و دوستداران مارکو، خواستار روشن‌شدن وضعیت این آثار و ارایه آن‌ها به شایسته‌ترین شکل در ارمنستان یا ایران هستیم."

به گزارش خبرنگار بخش هنرهای تجسمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، این متن همان نامه‌ای است که آبان‌ماه گذشته حدود یک‌صد هنرمند نقاش و نویسنده‌ی ایرانی ذیل آن‌را امضا کرده و به سفارت ارمنستان تحویل دادند تا آثار و مجموعه‌های نقاشی‌های ایرانی و عتیقه مارکو گریگوریان که بیش از 30 سال پیش به‌نوعی از ایران خارج شده‌اند، در ارمنستان به موزه سپرده شود.

مارکو گریگوریان در سال 1989 به دعوت اتحادیه نقاشان شوروی به آنجا سفر کرده و از شهرهای مسکو، لنینگراد و ایروان دیدن می‌کند، پس از آن‌ تصمیم می‌گیرد ارمنستان را برای ادامه زندگی انتخاب کند. گریگوریان در سال 1991 نمایشگاهی از کارهای کاهگلی‌اش را در ایروان برپاکرده و به‌گفته‌ی خودش، در همان زمان با دولت ارمنستان مقدمات تاسیس موزه هنرهای خاور نزدیک را فراهم کرده است.

او در روسیه به‌دنیا آمده، در ایتالیا درس خوانده، در ایران افتخار کسب کرده و حالا موزه‌اش با همه‌ی آثار ایرانی و... در ارمنستان ثبت می‌شود.

ژانت لازاریان - هنرمند نقاش و روزنامه‌نگار - می‌گوید: مارکو قبل از مرگ، از این‌که وسایل موزه‌اش در ارمنستان، رسما به اسم خودش نبود، به این فکر افتاد که وسایل را پس گرفته در منزل شخصی که در ایروان، تغییراتی دهد و خانه شخصی‌اش را موزه کند؛ به این منظور خواسته بود که نقشه‌ی معماری آن‌را تهیه کند؛ مخارج آن هم حدود 400 تا 500 هزار دلار برآورد شد که متأسفانه اجل مهلت نداد. اکنون وزیر فرهنگ ارمنستان پیشنهاد را به وارث آن مرحوم کرده با کمک وزارتخانه، مرکز فرهنگی ایجاد شود.

به گزارش ایسنا، پس از پنج ماه از درگذشت مارکو گریگوریان، وزارت فرهنگ ارمنستان، درباره‌ی مجموعه اهدایی این هنرمند نقاش، در پاسخ به نامه‌ی جمعی از هنرمندان از جمهوری اسلامی ایران، که نسخه‌ای از آن در ختیار ایسنا قرار گرفته، چنین آورده است:

با مساعدت مراجع دولتی ارمنستان و با امکانات شخصی مارکو گریگوریان و حامیان وی، این مجموعه با بیش از 2000 نمونه در سال 1993 به ارمنستان منتقل می‌شود.

در سال 1995 کمیسیون مربوط تشکیل شده به دستور وزارت فرهنگ جمهوری ارمنستان، ارزیابی دولتی مجموعه را به اتمام رساند، که بر اساس آن بین وزارت فرهنگ جمهوری ارمنستان و مارگو گریگوریان در مورد اهداییه قرارداد منعقد شد.

در حال حاضر مجموعه‌ی اهدایی مارکو گریگوریان به نام "موزه خاورمیانه" تحت مراقبت دولتی قرار دارد. این مجموعه به‌طور کامل در مکانی با مالکیت دولتی - موزه هنر و ادبیات "یغیشه چارنتس" - نگه‌داری شده و بخش معینی از آن در چهار سالن نمایشگاهی موزه به‌نمایش گذاشته شده و از سال 1993 تاکنون تغییری در نمایش آن صورت نگرفته است.

حفاظت و نگه‌دای مجموعه و نمایش آن در موزه یادشده تا زمانی که برای "موزه خاورمیانه" مکان دیگری در نظر گرفته شود، ادامه خواهد داشت.

در بخش‌ دیگری از این نامه آمده است: مایلیم همچنین به اطلاع هنرمندانی ایرانی امضا‌کننده نامه گروهی برسانیم که پس از مرگ مارگو گریگوریان هیچ‌ یک از آثار وی، همچنین هیچ اثری از آثار هنری گردآمده توسط وی، برای تأسیس موزه به ایروان منتقل نشده است.

پس از تشییع پیکر مارکو گریگوریان، به منظور تحت حفاظت قراردادن آثار هنری و دیگر اشیای موجود در منزل شخصی وی، به نشانی ایروان، زهرا بیان، 52، از طرف وزارت فرهنگ جمهوری ارمنستان گروه تعیین شد. اعضای این گروه برای در معرض نمایش قرار دادن این اشیا و آثار به خویشاوندان مارکو گریگوریان مراجعه کردند. خویشاوندان مارکو گریگوریان پیشنهاد گروه را نپذیرفتند. مراجع دولتی جمهوی ارمنستان به خویشاوندان، نزدیکان و دوستان مارکو گریگوریان پیشنهاد کرده‌اند، در صورت رضایت وراث آن مرحوم، با امکانات دولت، در مکان منزل شخصی وی در ایروان یک مرکز فرهنگی و موزه به نام مارکو گریگوریان تأسیس کنند.

نامه به دولت ارمنستان با امضای کسانی چون حبیب‌الله صادقی، رضا نامی،سیدمحمد احصایی، آیدین آغداشلو، لیلیت تریان، جواد مجابی، محمدابراهیم جعفری، سیراک ملکنیان، عبدالحمید اشران، هوشنگ سیحون، سدراک نظریان و... همراه است.